Instytut Pamięci Narodowej Konferencja prasowa na temat obchodów 100. rocznicy wybuchu II Powstania Śląskiego zorganizowanych przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach – Katowice, 6 sierpnia 2020 - Komunikaty -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

6 sierpnia 2020 r. o godz. 10.30 w Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach im. Henryka Sławika w Katowicach (ul. Św. Jana 10, 3 piętro) odbyła się konferencja prasowa na temat obchodów 100. rocznicy wybuchu II Powstania Śląskiego zorganizowanych przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.

W konferencji wzięli udział: dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach, Joanna Ojdana, dyrektor Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, Aleksandra Korol-Chudy, pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach.

Podczas konferencji dr Andrzej Sznajder zaprezentował powstańczy dodatek prasowy „II Powstanie Śląskie 1920 roku” przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Polskapresse sp. z o.o., który ukaże się 10 sierpnia.

Dodatek poświęcony jest wydarzeniom 1920 r. na Górnym Śląsku, a zwłaszcza zwycięskiemu II Powstaniu Śląskiemu. Na dodatek składa się dziesięć artykułów opisujących różne aspekty tych wydarzeń oraz przewodnik powstańczy i kalendarium. Autorami tekstów są pracownicy katowickiego oddziału IPN oraz badacze z innych ośrodków zajmujący się tematyką górnośląską. Dodatek jest bogato ilustrowany reprodukcjami zdjęć oraz artefaktów z epoki.

Dodatek specjalny zostanie dołączony do tytułów prasowych wchodzących w skład grupy medialnej „Polska Press Grupa”: Dziennik Zachodni, Głos Wielkopolski, Gazeta Wrocławska, Dziennik Polski, Dziennik Bałtycki, Dziennik Łódzki, Kurier Lubelski, Polska Metropolia Warszawska, Echo Dnia, Gazeta Lubuska, Gazeta Pomorska, Nowa Trybuna Opolska, Nowości Dziennik Toruński, Kurier Poranny, Nowiny, Głos Dziennik Pomorza.

Aleksandra Korol-Chudy omówiła działania rocznicowe przygotowane przez Oddziałowe Biura Edukacji Narodowe IPN w Katowicach. Wygłosiła prelekcję na temat Polskiego Komitetu Plebiscytowego na powiat katowicki, który działał przy ul. św. Jana 10  w budynku, w którym obecnie mieści się siedziba Przystanku Historia IPN w Katowicach.

Podczas konferencji zaprezentowano kopię sztandaru wypożyczoną dzięki uprzejmości Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach. Oryginał jest prezentowany w Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny - oddział Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.

Dr Andrzej Sznajder zaprezentował przygotowaną przez Oddział miniaturową replikę sztandaru „Tobie Polsko". Kilkaset sztuk zostanie przekazanych do zainteresowanych instytucji, szkół oraz osób prywatnych. W pakiecie przekażemy ponadto kopię zdjęcia ze zbiorów Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny - oddział Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, koloryzowanego przez Bogusława Nikonowicza - Niko Studio, które przedstawia manifestację trzeciomajową roku 1920 w Osieku. W centralnym punkcie fotografii znajduje się sztandar "Tobie Polsko", niesiony przez Alojzego Szulca.

Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach omówił m.in. akcję „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud” – ocalmy groby Powstańców Śląskich od zapomnienia!

Muzeum Śląska Opolskiego przygotowuje wystawę czasowa na temat powstań, której wernisaż odbędzie 14 października w Górze św. Anny, cykl wykładów oraz konferencję edukacyjno-naukową dla młodzieży (21 października).

Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach w ostatnich dniach sierpnia przeprowadzi działania m.in. w ramach projektu „Tramwaj powstańczy do Niepodległej”.

***

Na przełomie kwietnia i maja 1920 r. w wielu miastach na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska doszło do polskich manifestacji patriotycznych. Ich uczestnicy protestowali przeciwko niemieckiemu terrorowi i żądali zmian w sposobie funkcjonowania instytucji alianckich nadzorujących przygotowania do plebiscytu. Domagali się by w powiatach zamiast landratów władze pełnili alianccy komisarze. Domagali się również natychmiastowego rozwiązania niemieckiej policji bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei – Sipo) i utworzenia w to miejsce formacji polsko-niemieckiej. Była to jednocześnie reakcja na wcześniejsze o kilka dni protesty Niemców przeciwko Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej spowodowane zastrzeleniem 12 kwietnia przez żołnierzy francuskich mieszkańca Opola.

Siłę polskiego żywiołu na Górnym Śląsku jego mieszkańcy zamanifestowali następnie 2 i 3 maja, na które to dni Wojciech Korfanty wezwał do świętowania rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Jedna z takich manifestacji odbyła się wówczas – 3 maja - we wsi Osiek (dziś miasto Strzelce Opolskie). Zachowała się z niej niezwykła pamiątka: prosty w formie sztandar z orłem oraz lakonicznym i ujmującym hasłem „TOBIE POLSKO”, niesiony podczas obchodów przez Alojzego Szulca. Z manifestacji zachowało się również zdjęcie, które pozwala wyobrazić sobie atmosferę tamtych wydarzeń. Obydwie te pamiątki – jeśli przyjrzeć im się uważnie – muszą nasunąć każdemu pytanie: co motywowało ich uczestników do tak jednoznacznego, a przy tym przecież bardzo ryzykownego opowiedzenia się za Polską? Dlaczego swoją przyszłość widzieli w Polsce właśnie? Dlaczego stanęli do walki zbrojnej w powstaniach - w momencie, kiedy wszystko wskazywało, że dopiero co odrodzona Rzeczpospolita upadnie pod naporem bolszewickim?

Z pewnością nie mogła to być nadzieja na poprawę statusu materialnego – zwłaszcza w przypadku robotników wielkoprzemysłowych. Nie wszyscy też rozumieli korzyści płynące z uchwalonej w lipcu 1920 r. ustawy o statucie organicznym województwa śląskiego w Rzeczypospolitej.

Przyczyny musiały być zupełnie innej natury. Na pewno była to utrata zaufania do państwa niemieckiego i poczucie dyskryminacji. Było to też poczucie obcości – w szczególności u tych, którzy posługiwali się językiem polskim, a jednocześnie byli katolikami. Jedno w połączeniu z drugim hamowało szanse na pełnienie funkcji w niemieckiej administracji publicznej i utrudniało drogę do stanowisk kierowniczych, na przykład w przemyśle.

Można chyba powiedzieć, że poczuwający się do związków z polskością mieszkańcy Górnego Śląska nie oczekiwali dla siebie jakichś wymiernych korzyści z przynależności do Polski. Było też coś więcej i coś o wiele ważniejszego. Sztandar z napisem „TOBIE POLSKO” – urastający do rangi symbolu – streszcza to najlepiej: nadzieje Polaków z Górnego Śląska na bycie u siebie.

                                                           Wstęp dr. Andrzeja Sznajdera

do dodatku prasowego „II Powstanie Śląskie 1920 roku”

***

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach w roku 2018 zainaugurował cykl wydarzeń zorganizowanych w ramach ogólnopolskich obchodów stulecia odzyskania niepodległości Polski. Przygotowaliśmy: cykliczne spotkania, kalendarze ścienne, publikacje, konferencje naukowe oraz wystawy popularyzujące wiedzę na temat wydarzeń historycznych związanych z odzyskaniem w 1918 r. przez Polskę niepodległości. Uwzględniając dzieje Górnego Śląska w skali całego kraju, mamy zamiar w szczególny sposób upamiętnić historię naszego regionu, dla którego każdy następujący po 1918 rok był kolejnym etapem na drodze do częściowego powrotu do Rzeczypospolitej. W 1919 r. wybuchło pierwsze Powstanie Śląskie, w 1920 drugie, a w 1921 r. miał miejsce plebiscyt oraz trzecie Powstanie Śląskie.

Stulecie Powstań Śląskich – wydarzenia i publikacje