E-Księgarnia
Bohaterem tej „Migawki archiwalnej” będzie Stefan Gürtler, szerzej nieznany, a bez wątpienia zasługujący na upamiętnienie mieszkaniec Rudy (obecnie dzielnicy Rudy Śląskiej), żołnierz AK, wróg komunistów, zamordowany przez nich w 1946 r. Rodzina Gürtlerów została pogruchotana w ciągu kilku wojennych i powojennych lat przez funkcjonariuszy obu zbrodniczych systemów, narodowego socjalizmu i komunizmu.
Rodzice Stefana, polscy Górnoślązacy Szymon (kolejarz) i Zofia, pobrali się w 1911 r. i zamieszkali w Rudzie. Mieli cztery córki i trzech synów. Szymon Gürtler walczył we wszystkich trzech Powstaniach Śląskich i działał w Polskim Komisariacie Plebiscytowym. Za propolską działalność został w maju 1940 r. przez Niemców osadzony w obozie w Dachau, skąd pod koniec czerwca trafił do obozu w Mauthausen-Gusen, a tam 27 października zmarł.
Stefan Gürtler urodził się w 1920 r. w Rudzie. Uczył się w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach. Z powodu wojny ukończył tę szkołę dopiero w 1945 r. maturą i z tytułem technika drogowego. W czasie wojny pracował jako robotnik w Zabrzu w firmach budowlanych i montażowych. Już jesienią 1939 r. w Rudzie wraz z braćmi (starszym Joachimem, klerykiem i młodszym Józefem) wszedł w konspirację: początkowo do grupy harcerskiej i akademickiej Polskie Siły Zbrojne, później – do Związku Walki Zbrojnej. Młodzi prowadzili akcje propagandowe oraz charytatywne. Rudzką organizację Niemcy rozbili we wrześniu 1941 r.: najpierw aresztowali jej przywódcę, ks. Jana Machę, a potem wszystkich braci Gürtlerów. Joachim Gürtler po śledztwie został skazany na karę śmierci i zgilotynowany w więzieniu w Katowicach w nocy z 2 na 3 grudnia 1942 r. Warto o tym przypomnieć, bo podczas głośnej beatyfikacji ks. Machy nie mówiono o tym, że taką samą karę jak on poniosły jeszcze dwie osoby z konspiracji, w tym właśnie jedna z rodziny Gürtler. Stefan Gürtler uszedł z życiem, ale został skazany na dwa i pół roku więzienia. Po przedterminowym zwolnieniu za dobre sprawowanie powrócił do działalności konspiracyjnej (tak samo jak młodszy brat Józef). W AK zajmował się wywiadem i zbierał informacje o ruchu kolejowym, a zwłaszcza o przemieszczaniu się wojsk niemieckich. W sierpniu 1944 r. uciekł przed aresztowaniami do Generalnego Gubernatorstwa, gdzie walczył w 7 Dywizji Piechoty Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. 29 października został ranny w potyczce pod Michałowem w pow. włoszczowskim i od tej pory przebywał na leczeniu, nie biorąc czynnego udziału w konspiracji.
Na początku 1945 r. wrócił do domu i podjął pracę w Rudzkim Zjednoczeniu Węglowym. Widząc, na czym polega „wyzwolenie” przyniesione przez armię sowiecką postanowił ponownie zaangażować się w pracę konspiracyjną i wiosną 1945 r. nawiązał kontakt z członkami rozwiązanej AK: Pawłem Stopą i Gerhardem Szczurkiem oraz z działającym w Radomsku Stanisławem Sojczyńskim „Warszycem”, który był organizatorem i dowódcą Konspiracyjnego Wojska Polskiego – jednej z podziemnych, antykomunistycznych organizacji. Jesienią 1945 r. Stefan przyjął pseudonim „Tse” i wraz ze Szczurkiem i Stopą zaczął organizować Okręg Śląski KWP. Z biegiem czasu ta organizacja rozwinęła się tak, że była najliczniejszą i najaktywniejszą spośród wszystkich podziemnych grup na terenie województwa śląskiego. Sam Stefan od listopada 1945 r. do końca marca 1946 r. był adiutantem dowódcy Okręgu Śląskiego, Szczurka, od kwietnia walczył w szeregach KWP w powiecie rybnickim i pszczyńskim. Brał udział m.in. w napadzie na posterunek MO w Gorzycach i w wysadzeniu pomnika armii radzieckiej w tej miejscowości w maju 1946 r.
Działalność KWP nie uszła oczywiście uwagi UB, który przy pomocy agentów rozpracował tę organizację. 6 czerwca 1946 r. aresztowano Gerharda Szczurka, któremu ubecy zaproponowali następujący układ: on ujawnia swoich żołnierzy, a UB w zamian gwarantuje im amnestię i bezpieczeństwo. Funkcjonariusze nie mieli zamiaru dotrzymać tej obietnicy, ale niestety Szczurek dał się oszukać; tym sposobem ubecy dotarli m.in. do Stefana Gürtlera. Aresztowano go kilka dni później w Knurowie, a 21 czerwca został osadzony w więzieniu w Katowicach. Śledztwo trwało niecałe dwa tygodnie, a 2 września przedstawiono Stefanowi i pozostałym akt oskarżenia. Zarzucono im próbę obalenia demokratycznego ustroju Państwa Polskiego przez propagandę, terror i dywersję, gromadzenie broni, środków lokomocji, maszyn do pisania i powielaczy, udział w napadach rabunkowych i wspomniane powyżej działania w Gorzycach. Rozprawa zaczęła się 15 października (toczyła się w katowickim kinie „Zorza”, obserwowana przez kilkaset osób), a wyrok zapadł 17 października 1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach z przewodniczącym mjr. dr. Mieczysławem Janickim uznał Stefana Gürtlera winnym i skazał go na karę śmierci, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia. Prezydent Krajowej Rady Narodowej (czyli samozwańczego parlamentu, opanowanego przez komunistów), sowiecki agent Bolesław Bierut, nie skorzystał z prawa łaski i Stefana Gürtlera rozstrzelano 28 XII 1946 r. w katowickim więzieniu (tym samym, w którym Niemcy zamordowali jego brata Joachima). Pochowano go na cmentarzu w Katowicach-Panewnikach. Kilka tygodni po śmierci Stefana jego mama Zofia poprosiła prokuraturę i więzienie o wydanie rzeczy osobistych syna (ubrania, zegarek), które z pewnością miały dla niej wielką wartość jako pamiątki. Otrzymała odpowiedź, że nic nie dostanie, bo skoro Stefana skazano na przepadek mienia, to wszystkie rzeczy po nim należą do państwa.
W 1950 r. Zofii i Józefowi Gürtlerom w ramach szykan odebrano zasiłek „dla osób pozostałych po uczestnikach ruchu podziemnego i partyzanckiego”, który przysługiwał im po mężu Szymonie i bracie Joachimie. Rodzinie przywrócono go w 1956 r.
26 lipca 1991 r. na wniosek członków rodziny Gürtlerów Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu uznał wyrok WSR z 7 października 1946 r. za nieważny.
(na podstawie IPN Ka 107/1, t. 1–6; A. Dziuba, W młynach totalitaryzmów. Tragedia rodziny Gürtlerów [w:] Osoby godne przypomnienia, red. merytoryczny M. Lubina, Ruda Śląska 2008, s. 37–55; T. Kurpierz, Stefan Guertler (1920–1946) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, tom 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004, s. 154–157; zeznanie Józefa Guertlera (ur. w 1925 r.) z Katowic, złożone przed OKBZH w Katowicach w dniu 15 grudnia 1967 roku i 16 września 1971 roku [w:] Bohaterowie spod znaku lilijki. Harcerze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w latach wojny i okupacji hitlerowskiej w świetle zeznań własnych i świadków, Wybór i oprac. A. Szefer, Katowice, s. 123–132; http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/709417,aniol-zgubil-gurtlerow-fatum-nad-slaska-rodzina-zdjecia,id,t.html)