E-Księgarnia
Po zakończeniu wojny obronnej w 1939 r. przedwojenny polski Górny Śląsk, jak wiadomo, został wcielony do III Rzeszy. Funkcjonował w ramach rejencji katowickiej, a ta z kolei wchodziła w skład prowincji Śląsk z siedzibą we Wrocławiu (listopad 1939 – styczeń 1941), a później (styczeń 1941 – 1945) stała się częścią mniejszej jednostki, czyli prowincji Górny Śląsk z siedzibą w Katowicach. Jedną z konsekwencji włączenia tego regionu do Niemiec było objęcie go niemieckim prawem, inną – przymusowy pobór Górnoślązaków do Wehrmachtu. Na styku tych dwóch wartości, prawa (szczególnie małżeńskiego) i służby wojskowej, pojawiło się dość niecodzienne zjawisko, a mianowicie zawieranie małżeństw z nieżyjącymi już, poległymi żołnierzami. Kilka przykładów takich ślubów chcemy przedstawić w ramach najnowszego odcinka „Migawek archiwalnych”.
Od 7 listopada 1939 r. obowiązywało rozporządzenie „o stanie cywilnym Wehrmachtu”, które zezwalało na zawieranie małżeństw „na odległość”, z przebywającym na froncie żołnierzem. 6 listopada 1941 r. Hitler podpisał inne rozporządzenie, umożliwiające powstanie procedury dla ślubów post mortem (pośmiertnych). Organizowano je w urzędach stanu cywilnego od połowy czerwca 1943 r. Małżeństwo takie ustawało automatycznie z chwilą zatwierdzenia go, a kobieta uzyskiwała status wdowy wojennej. Ewentualne dziecko z takiego związku było odtąd uznawane za ślubne. Najbardziej znanym nieżyjącym „panem młodym” okazał się gen. Franz Kutschera, kat Warszawy, dowódca SS i Policji w dystrykcie warszawskim, zastrzelony przez żołnierzy AK 1 lutego 1944 r. Trzy dni później odbył się jego ślub z będącą w zaawansowanej ciąży narzeczoną.
W materiałach Oddziałowego Archiwum IPN w Katowicach udało się odnaleźć dwa przykłady ślubów zawartych po śmierci narzeczonego. Pierwszy odbył się w Nowym Bytomiu (obecnie dzielnica Rudy Śląskiej) 25 marca 1944 r. Panna młoda, Anna Dziendziol (Dziędzioł) została żoną górnika Jana Wilka, poległego 6 lipca 1943 r. w okolicy Borisowki w rejonie biełgorodzkim. Świadkami byli członkowie rodzin nowożeńców. Od 1935 r. Anna była matką córki Hildegrdy. Drugie małżeństwo zostało zawarte 19 stycznia 1945 r. w Wirku (również dzielnica Rudy Śląskiej) pomiędzy Wandą Kubiną i robotnikiem Franciszkiem Starym, który zginął trafiony kulą w głowę 2 lipca 1944 r. na wschód od Połocka. Para miała syna Józefa.
Oprac. na podstawie IPN Ka 85/722, IPN Ka 85/1516 oraz B. Bernfeld, J. Mazurkiewicz,
Meandry niemieckiego wojennego prawa małżeńskiego, Acta Universitatis Wratislaviensis no 4021: Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 42, nr 13, Wrocław 2020.