E-Księgarnia
W dniach 3–4 września 2022 r. Instytut Pamięci Narodowej wziął udział w XXXI Krajowej Wystawie Rolniczej towarzyszącej Ogólnopolskim Dożynkom Jasnogórskim nawiązującym do 40-lecia Duszpasterstwa Rolników i 40-lecia pierwszej pielgrzymki NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wydarzenie rozpoczęło się 3 września, w otwarciu wziął udział dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.
– Instytut Pamięci Narodowej chce pokazać na tej XXXI Krajowej Wystawy Rolniczej jak polscy chłopi bronili naszej Ojczyzny. To nie tylko powstanie kościuszkowskie, wojna przeciwko bolszewikom w 1920 roku, to nie tylko wspieranie podziemia w czasie II wojny światowej, Bataliony Chłopskie, Armia Krajowa, później żołnierze wyklęci, ale to przede wszystkim ten wielki ruch Solidarności: wiejskiej, rolniczej, Solidarności Rolników Indywidualnych –
mówił podczas inauguracji wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, zachęcając do obejrzenia wystawy plenerowej IPN „Tu rodziła się Solidarność Rolników”, prezentowanej podczas wydarzenia oraz zapoznania się z wieloma publikacjami Instytutu, prezentowanymi na stoisku Wydawnictwa IPN.
– Historia się nie kończy, historia jest wciąż żywa. Proszę o to, aby polska wieś stała na straży nie tylko bezpieczeństwa żywnościowego, ale także w każdej chwili była do dyspozycji, jeśli chodzi o kwestie obrony – o to o co zawsze walczyła, co było zawsze jej fundamentem
– zaapelował wiceprezes IPN.
Organizatorem wydarzenia był Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie. Prezes IPN dr Karol Nawrocki był w składzie Komitetu Honorowego KWR.
Partnerem organizacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej był Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.
W sobotnie popołudnie Henryk Kowalczyk, wiceprezes Rady Ministrów RP oraz oficjalne delegacje złożyli kwiaty pod Epitafium Smoleńskim na Jasnej Górze. Następnie podczas konferencji w auli Jana Pawła II dr Mateusz Szpytma, zastępca prezesa IPN wygłosił wykład dotyczący działalności opozycyjnej na wsi. W trakcie uroczystości wręczono okolicznościowe medale i odznaczenia.
Wśród prezentujących się instytucji rządowych, agencji rolniczych i instytucji państwowych został przedstawiony dorobek IPN poświęcony historii polskiej wsi. W ramach wspólnego stoiska prowadzonego z Narodowym Instytutem Kultury i Dziedzictwa Wsi została zaprezentowana wystawa plenerowa IPN pt. „Tu rodziła się Solidarność Rolników”, a na stoisku zorganizowanym przez Wydawnictwo IPN można było nabyć najnowsze publikacje Instytutu. Odbyły się spotkania autorskie z: dr. Bartłomiejem Noszczakiem (IPN Warszawa), autorem książki „Ze wsi do miasta. Polskie Stronnictwo Ludowe w Warszawie 1945–1947–1949“ oraz z dr. Michałem Wenklarem (IPN Kraków) i dr hab. Cecylią Kutą, autorami publikacji „O wolną wieś i wolną Polskę. Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i niezależna działalność środowisk chłopskich w latach 1982–1989“.
Odział IPN w Katowicach zaprezentował w ramach stoiska IPN działalność instytucji w sferze edukacji. W trakcie odbywających się targów pracownicy IPN zaprezentowali między innymi model kartonowy samolotu RWD-6 oraz opowiadali o życiu legendarnego duetu lotniczego Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury. Uczestnicy wydarzenia zapoznali się także z infografiką pt. "Województwo śląskie w II RP" i otrzymali plakaty z serii "Bohaterowie powstań śląskich" oraz "Żołnierze podziemia niepodległościowego".
Wystawa „Tu rodziła się Solidarność Rolników”
Chłopski opór przeciwko komunistycznym rządom, wyrażający się poparciem dla Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach 1945-1947 i sprzeciwem wobec kolektywizacji, w wyniku którego PRL była jedynym państwem w sowieckim bloku, w którym nie udało się jej przeprowadzić - stanowił istotny, choć głośno niewyrażony - element tradycji polskiej wsi. Wspieranie przez rządy PZPR niewydolnej własności państwowej i „spółdzielczej”, liczne absurdy gospodarcze i administracyjne uderzały w interesy rolników, w rękach których było 80 procent ziemi. Niezadowolenie powiększył jeszcze kryzys gospodarczy drugiej połowy lat 70 - tych XX wieku.
W takiej atmosferze narodziły się pierwsze inicjatywy opozycyjne na wsi. Na Lubelszczyźnie, Rzeszowszczyźnie i Ziemi Grójeckiej utworzono Komitety Samoobrony Ziemi Chłopskiej, powstał też Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników i Ośrodek Myśli Ludowej. Poparcia rolniczemu strajkowi udzieliła NSZZ „Solidarność” oraz Kościół. Władze zostały zmuszone do rozmów i 19 lutego 1981 r. podpisano porozumienie w Rzeszowie, a 20 lutego w Ustrzykach Dolnych. Były one dla wsi odpowiednikiem Porozumień Sierpniowych 1980 r.
Chłopskie postulaty obejmowały całokształt życia na wsi, m.in. swobodę gospodarki ziemią, odsunięcie PZPR i ZSL od wpływu na decyzje administracyjne, naukę religii i wolność praktyk religijnych, nieutrudnianie budowy świątyń, a także odkłamanie historii.
Założeniem wystawy przygotowanej przez IPN było ukazanie, że „Solidarność” rolnicza to bohater zbiorowy, odgrywający ważną rolę w zmaganiach o wolną Polskę.
Wystawa prezentuje w ujęciu ogólnopolskim oraz regionalnym odrodzenie ruchu chłopskiego, a także przełomowe strajki rolników w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie, które otworzyły drogę do późniejszej rejestracji związku. Na terenie obecnego województwa śląskiego impuls do powstania niezależnych rolniczych inicjatyw związkowych dało dynamiczne tworzenie się struktur NSZZ „Solidarność”. Nie były one silne i kształtowały się w cieniu pracowniczej „Solidarności”, dominującej na tym zurbanizowanym i uprzemysłowionym terenie.
Program na stoisku K
przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi
Sobota – 3 września 2022
9:00 – otwarcie stoiska, otwarcie wystawy IPN dla zwiedzających
9:00 – 9:50 – zespół ludowy
10:00 – 11:00 – prezentacja materiałów IPN i warsztaty IPN dla rodzin
11:05 – 12:05 – spotkanie autorskie IPN – dr Bartłomiej Noszczak (IPN Warszawa) z książką Ze wsi do miasta. Polskie Stronnictwo Ludowe w Warszawie 1945–1947–1949
12:20 – 13:50 – warsztaty Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi
14:00 – 14:50 – zespół ludowy
14:55- 15:50 – spotkanie autorskie IPN – dr hab. Cecylia Kuta (IPN Kraków), z książką O wolną wieś i wolną Polskę. Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i niezależna działalność środowisk chłopskich w latach 1982–1989
16:00 – 16:20 – obrzęd ośpiewania wieńca dożynkowego
16:25 – 17:25 – prezentacja materiałów IPN i warsztaty IPN dla rodzin
17:35 – zamknięcie stoiska
Przez cały dzień możliwość zwiedzania wystawy Tu rodziła się Solidarność Rolników z kuratorem OBEN
Niedziela – 4 września 2022
11:00 – otwarcie stoiska
11:00 – 12:00 – prezentacja materiałów IPN i warsztaty IPN dla rodzin
12:10 – 13:00 – zespół ludowy
13:05 – 14:05 – spotkanie autorskie IPN – dr Michał Wenklar (IPN Kraków) z książką O wolną wieś i wolną Polskę. Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i niezależna działalność środowisk chłopskich w latach 1982–1989
14:20 – 15:50 – warsztaty Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi
16:00 – 17:00 – prezentacja materiałów IPN i warsztaty IPN dla rodzin
17:10 – zamknięcie stoiska