20 maja 2022 r. w Śląskim Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych kilkunastu działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej z lat 1956–1989. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy odznaczenia wręczył zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Krzysztof Szwagrzyk.
Premier Mateusz Morawiecki w liście skierowanym do uczestników uroczystości, odczytanym przez wojewodę śląskiego Jarosława Wieczorka, podkreślił, że Krzyż Wolności i Solidarności to wyjątkowe odznaczenie – dla tych, którzy nie z bronią w ręki, ale siłą własnej woli, kierując się miłością do ojczyzny nie wahali się narażać własnego bezpieczeństwa w walce o suwerenność i sprawiedliwość.
„My, Polacy, jesteśmy wdzięczni za Państwa bezkompromisową walkę, za odwagę działania i dalekowzroczność wizji suwerennej Polski. Dziękujemy za to, że nie daliście się pokonać defetyzmowi i pesymizmowi, odrzuciliście strach. Dziękuję, że wybraliście nadzieję. Dzięki tej postawie zarówno my, jak i wszystkie przyszłe pokolenia naszego narodu będą miały przykład pozytywnego wyboru w czasach kłamstwa i dyktatury” - napisał szef rządu.
Wiceprezes dr hab. Krzysztof Szwagrzyk dziękował odznaczonym za walkę o wolną Polskę. „Krzyż Wolności i Solidarności jest wyrazem uznania państwa polskiego dla patriotyzmu, dla bohaterstwa ludzi, którzy w bardzo trudnych warunkach podjęli i kontynuowali przez lata walkę z systemem komunistycznym z narażeniem swojego bezpieczeństwa, swoich rodzin, swoich karier, swojego życia, zdrowia” - zaznaczył. To także – dodał wiceprezes - symboliczny dowód pamięci o doznanych przed laty represjach”.
Podczas piątkowej uroczystości odznaczono byłych działaczy „Solidarności”, Niezależnego Zrzeszania Studentów, Duszpasterstwa Ludzi Pracy, oraz wydawców podziemnej pracy.
Krzysztof Zbigniew Kudlek, który zabrał głos w imieniu odznaczonych, oświadczył, że nie czuje się „osobą ze spiżu”. „Uważam, że to, co zrobiliśmy, to, co zaczęliśmy w 1981 r., - myślę, że większość z nas wtedy zaczynała tę pracę na rzecz wolności Polski - to był po prostu wybór zerojedynkowy – albo to była flaga czerwona, radziecka, albo flaga Solidarności” - powiedział.
Wiceprezes Szwagrzyk zwrócił uwagę, że piątkową uroczystość zorganizowano w wyjątkowo znaczącym miejscu. Muzeum powstało przy krwawo spacyfikowanej na początku stanu wojennego kopalni Wujek, ma od kilku miesięcy nową ekspozycję. Odznaczonych po wystawie oprowadził Stanisław Płatek, jeden z przywódców strajku w Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w 1981 r., laureat nagrody IPN „Świadek Historii“.
Po zakończeniu uroczystości dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej wraz z dr. Andrzejem Sznajderem, dyrektorem katowickiego oddziału IPN i Robertem Ciupą, dyrektorem Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności złożyli kwiaty pod Pomnikiem ku czci górników kopalni „Wujek” poległych 16 grudnia 1981 roku.
Lista osób odznaczonych:
- Roman Wojciech Adamski
- Marek Jan Banaś
- Henryk Czopik
- Zdzisław Zbigniew Dziuk
- Wojciech Jaroń
- Roman Kidawa
- Andrzej Stanisław Kochowicz
- Krzysztof Zbigniew Kudlek
- Janusz Jacek Paczocha
- Adam Marian Pawełek
- Zygmunt Józef Pawlikowski
- Edward Rewiński
- Jerzy Edward Trociński
- Józef Walenty Wiecheć
- Tomasz Jan Zatoński
Pośmiertnie
- Zygmunt Czesław Bej
- Tadeusz Kóska
- Jan Rąba
- Reinhold Józef Rogon
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Źródłem uchwalenia Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.