Instytut Pamięci Narodowej 80. rocznica przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową – Katowice, 14 lutego 2022 - Aktualności -

Służba Zwycięstwu Polski powstała 27 września 1939 r. Była pierwszą ogólnopolską organizacją konspiracyjną podporządkowaną Rządowi RP po wybuchu II wojny światowej. Po jej rozwiązaniu 13 listopada 1939 r. powstał Związek Walki Zbrojnej. 14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. broni Władysław Sikorski, w rozkazie do gen. bryg. Stefana Roweckiego zniósł nazwę ZWZ (Związek Walki Zbrojnej) ustalając, że: „wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią »Armię Krajową« podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy“.

14 lutego 2022 r. o godz. 12.00 na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Katowicach, przy ul. Murckowskiej 9, odbyła się uroczystość upamiętniająca 80. rocznicę przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. W wydarzeniu wzięli udział: kombatanci, Jarosław Wieczorek, wojewoda śląski, Jakub Chełstowski, Marszałek Województwa Śląskiego, Waldemar Bojarun, wiceprezydent Katowic oraz przedstawiciele służb mundurowych, Okręgu Śląskiego  Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Stowarzyszenia Pamięci Armii Krajowej, Chorągwi Śląskiej ZHP oraz mieszkańcy Katowic. Instytut Pamięci Narodowej reprezentowali dr Andrzej Sznjajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach oraz Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach. Przy pomniku odśpiewano  hymn państwowy, odmówiona została modlitwa i złożone wieńce. Na każdym z 27 grobów znajdujących się w kwaterze Jarosław Wieczorek, wojewoda śląski, Jakub Chełstowski, Marszałek Województwa Śląskiego oraz dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach złożyli trzy róże symbolizujące wartości: Bóg, Honor, Ojczyzna, którymi kierowali się za życia żołnierze AK.

W kwaterze spoczywa m.in. płk Marian Piotrowicz ps. „Kometa”, współzałożyciel i wieloletni prezes Okręgu Śląskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Na katowickim cmentarzu znajdują się groby weteranów Armii Krajowej:

1. por. AK Kazimierz Zieliński (ur. 26.02.1921 r., zm. 08.06.2002 r.),
2. por. Władysław Turek (ur. 01.01.1923 r., zm. 18.08.2002 r.),
3. płk. inż. Jan Z. Kozyra ps. „Terczyn” (ur. 26.08.1928 r., zm. 03.06.2003 r.,
4. por. Miron Świerczewski (ur. 25.09.1927 r., zm. 15.09.2007 r.,
5. kpt. AK Michał Schmidt ps. "Fiat" (ur. 04.09.1929 r., zm. 12.11.2003 r.,
6. por. Alicja Zatońska z d. Żelanowska (ur. 13.04.1927 r., zm. 11.01.2009 r.),
7. por. Władysław Pałka ps. "Ostry Róg" (ur. 21.03.1925 r., zm. 20.10.2004 r.),
8. por. AK Regina Zalewska (ur. 18.10.1922 r., zm. 06.01.2006 r.),
9. kpt. inż. Zygmunt Tokarski ps. "Zew" (ur. 05.04.1927 r.,  zm. 08.06.2006),
10. por. Władysław Kuc ps. "Wrona" (ur. 10.05.1917 r., zm. 09.06.2011 r.),
11. por. AK Maria Gorczykowska-Reczko ps. "Mery” (ur. 12.01.1923 r., zm. 24.01.2012 r.)
12. por. Czesław Glanowski ps. "Mars" (ur. 06.07.1923 r., zm. 16.02.2011 r.),
13. kpt. Marek Berezowski  (ur. 08.06.1927 r., zm. 14.07.2008 r.),
14. ppor. AK Kazimierz Rosół ps. "Skała" (ur. 29.06.1922 r., zm. 09.11.2013 r.),
15. mgr inż. Waldemar Tomżyński ps. "Wilk", "Ursus" (ur. 02.10.1930 r., zm. 25.11.2020 r.),
16. Andrzej Odorkiewicz ps. "Sokół" (ur. 30.09.1932 r., zm. 23.04.2013 r.),
17. ppłk mgr inż. Marian Piotrowicz ps. "Kometa" (ur. 05.03.1923 r., zm. 25.01.2019 r.),
18. kpt. Julian Kilar ps. "Zuch"  (ur. 16.12.1929 r., zm. 30.01.2014 r.),
19. ppor. mgr inż. Jerzy Winczakiewicz (ur. 01.04.1929 r., zm. 09.11.2019 r.),
20. por. AK mgr inż. Andrzej  Keyha ps. "Kosa" (ur. 20.04.1926 r., 19.04.2018 r.),
21. kpt. Danuta Olbrych ps. "Danusia" (ur. 03.09.1927 r., zm. 03.10.2016 r.),
22. ppor. Ryszard Leszczewski ps. "Konus" (ur. 26.07.1925 r., zm. 30.12.2009 r.),
23. Bolesław Nowosad (ur. 09.12.1922 r., zm. 16.08.2009 r.),
24. kpt. Jan Straż ps. "Trawka (ur. 23.01.1923 r., 21.06.2009 r.),
25. por. Marian Mazur ps. “Bończa” (ur. 02.07.1922 r., zm. 20.06.2009 r.),
26. Bogumiła Sobańska (ur. 15.08.1928 r., zm. 29.04.2018 r.),
27. Zdzisław Ślęzakiewicz ps. "Śmiały" (ur. 15.02.1920 r., zm. 20.07.1979 r.).

Organizatorem uroczystości jest Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. 

W ramach obchodów 14 lutego zapraszamy do wysłuchania panelu dyskusyjnego online „Geneza i rozwiązanie Armii Krajowej na Śląsku" z udziałem dr. hab. Grzegorza Bębnika i dr. hab. Adama Dziuby, pracowników Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach.

Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach  zaprasza do wysłuchania wykładu Adama Kurusa (OBEN IPN Katowice) na temat powstania i działalności Armii Krajowej.

Instytut Pamięci Narodowej przygotował z okazji 80. rocznicy przekształcenia ZWZ w AK akcję „Armia Krajowa – z miłości do Polski“ przypominającą, że 14 lutego to nie tylko Walentynki. To również dzień pamięci o żołnierzach Armii Krajowej – ludziach zakochanych w wolności i wierzących w niepodległą Rzeczpospolitą.

W woj. śląskim od 4 lutego 2022 r. na 8 telebimach w: Czeladzi, Częstochowie, Gliwicach i Katowicach pokazujemy krótkie spoty przypominające o tym ważnym wydarzeniu w historii Polski. Od środy również dołączyły do naszej akcji Tramwaje Śląskie S.A. W tramwajach są wyświetlane rocznicowe plakaty.  

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Urząd Miasta w Sosnowcu zapraszają na uroczystość z okazji 80. rocznicy przekształcenia Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową, która odbędzie się 21 marca 2022 r. (poniedziałek) w sali widowiskowo-koncertowej "MUZA" (ul. Warszawska 2) o godz. 11.00.

Ze względu na zagrożenie epidemiczne prosimy o przestrzeganie obostrzeń sanitarnych. 

***

14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski przekształcił Związek Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Jej pierwszym dowódcą został Komendant Główny ZWZ, gen. Stefan Rowecki „Grot”. W ten sposób podniesiono rangę sił zbrojnych w okupowanym Kraju, stawiając symboliczny znak równości pomiędzy nimi a regularnymi oddziałami Wojska Polskiego walczącymi u boku sojuszników. W czasie II wojny światowej Armia Krajowa była największą podziemną armią w Europie. W 1944 r. jej liczebność osiągnęła ponad 350 tys. zaprzysiężonych żołnierzy, w tym około 10 tys. oficerów. Oprócz walki zbrojnej, Armia Krajowa prowadziła działalność wywiadowczą i kontrwywiadowczą, a także zajmowała się produkcją broni i amunicji, wytwarzaniem fałszywych dokumentów na potrzeby konspiracji oraz kolportażem podziemnej prasy. Wraz z budową podziemnych struktur trwała zapoczątkowana jeszcze przez ZWZ akcja scaleniowa, której celem było skupienie powstających oddolnie organizacji konspiracyjnych pod jednym dowództwem. W ten sposób większość sił wojskowych związanych z różnymi opcjami politycznymi, które uznawały zwierzchnictwo Rządu RP na Uchodźstwie, znalazła się w szeregach jednej, silnej i prężnie działającej organizacji. Strategicznym celem Armii Krajowej było przygotowanie zbrojnego powstania, które miało rozpocząć się w momencie umożliwiającym odbudowę struktur niepodległej Polski. Zgodnie z tym planem, w obliczu rozwijającej się ofensywy sowieckiej, w 1944 r. przystąpiono do realizacji akcji „Burza”, której kulminacyjnym momentem było Powstanie Warszawskie. Wówczas na czele Armii Krajowej stał już gen. Tadeusz Komorowski „Bór” (jego poprzednik, gen. Rowecki, został aresztowany w 1943 r. i zamordowany przez Niemców po wybuchu Powstania Warszawskiego). Armia Krajowa została rozwiązana 19 stycznia 1945 r. przez gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” (został mianowany dowódcą AK przez ówczesnego Naczelnego Wodza gen. "Bór" Komorowskiego, który trafił do niemieckiej niewoli). Do rozwiązania Armii Krajowej doszło w sytuacji, gdy na ziemiach polskich niemieckiego okupanta zastępował okupant sowiecki, który przy bierności zachodnich sojuszników siłą instalował powolną Moskwie "władzę ludową", niwecząc plany odbudowy niepodległej Polski. W ostatnim rozkazie gen. Okulicki polecił żołnierzom Armii Krajowej prowadzenie dalszej działalności „w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą”. W marcu 1945 r., ostatni dowódca Armii Krajowej został podstępem uprowadzony do Moskwy, a następnie - wraz z innymi przywódcami Polski Podziemnej  – skazany w „procesie szesnastu”.