Nawigacja

Aktualności

75. rocznica powołania Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość – Katowice, 2 września 2020

2 września 2020 r., w  75. rocznicę  powołania Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Ryszard Mozgol, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji  Narodowej IPN w Katowicach oraz Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania i Walk i Męczeństwa  IPN w Katowicach złożyli kwiaty pod Pomnikiem Ofiar Stalinizmu w Katowicach  (cmentarz komunalny przy ul. Panewnickiej 45). Pomnik upamiętnia żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Narodowych Sił Zbrojnych, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, samodzielnych grup poakowskich, więźniów politycznych okresu stalinowskiego działających na Górnym Śląsku, zamordowanych i pochowanych skrycie w latach 1945−1956.

* * *

2 września 1945 r. w Warszawie powołano Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Ścisłe kierownictwo organizacji tworzyli Jan Rzepecki „Ślusarczyk” (prezes), Janusz Bokszczanin (wiceprezes), Tadeusz Jachimek „Ninka” (sekretarz generalny), Antoni Sanojca „Skaleń”, Franciszek Niepokólczycki „Halny”, Jan Szczurek-Cergowski „Sławbor” i Józef Rybicki „Maciej”. W konspiracyjnej prasie opublikowano wkrótce, zredagowaną przez Rzepeckiego, „Deklarację Ideową WiN”. Organizacja przejęła dużą część dotychczasowych struktur podziemnych i szybko rozrosła się do około 20 tys. członków. Była formalnie niezależna od rządu londyńskiego, ale przekazywała na Zachód uzyskane materiały i analizy, dotyczące sytuacji politycznej, gospodarczej i militarnej w kraju opanowanym przez Związek Sowiecki i polskich komunistów. Głównym celem politycznym Zrzeszenia było doprowadzenie do wolnych wyborów (zagwarantowanych przez Wielką Trójkę w Jałcie) i przekazanie struktur organizacyjnych legalnym władzom RP na uchodźstwie.

WiN z założenia miał być organizacją polityczną, a nie wojskową. Trudno jednak było w krótkim czasie zdemobilizować leśne oddziały. Ich masowe ujawnienie nie wchodziło w grę, ponieważ oznaczałoby dekonspirację większości lokalnych struktur konspiracyjnych, sieci łączności i kolportażu. Akcję demobilizacji niepodległościowych oddziałów partyzanckich prowadzono systematycznie od chwili powstania WiN-u. Najbardziej zagrożonych aresztowaniami przerzucono na inne tereny. 

Po początkowych i krótkotrwałych sukcesach niepodległościowej konspiracji, NKWD – wspierana przez polskich komunistów z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego – rozpoczęła skuteczne zwalczanie WiN-u. Informacje uzyskane dzięki akcji ujawnieniowej pozwoliły na szybką infiltrację powstających struktur polskiego podziemia. Już w listopadzie 1945 r. dokonano w Łodzi aresztowań wśród członków Zarządu Głównego Zrzeszenia. Podobny los podzielił następne składy ZG WiN.

do góry