E-Księgarnia
13 sierpnia na placu przy Pomniku Porozumienia Jastrzębskiego pod kopalnią „Zofiówka” w Jastrzębiu-Zdroju odbyło się uroczyste otwarcie wystawy „Tu rodziła się Solidarność”.
- Chcemy pokazać, że narodziny „Solidarności” to nie była sprawa wyłącznie polityków, ale narodziny „Solidarności” decydowały się w takich miejscowościach, jak między innymi Jastrzębie-Zdrój – podkreślił dr Andrzej Sznajder, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach. - Jastrzębie-Zdrój ma swoje miejsce w historii narodzin „Solidarności”, ponieważ było miejscem podpisania jednego z czterech porozumień sierpniowo-wrześniowych 1980 roku, dzięki którym powstał i mógł legalnie działać pierwszy niezależny samorządny związek zawodowy w warunkach państwa komunistycznego. – dodaje dr Andrzej Sznajder.
- Nie ma wątpliwości, że to my - jako kopalnia Manifest Lipcowy - wywalczyliśmy przełamanie oporu ze strony władzy i chcę, aby wszyscy o tym pamiętali - mówił Grzegorz Stawski, sygnatariusz Porozumienia Jastrzębskiego.
Wieczorem 28 sierpnia 1980 r. – jako pierwsza w Jastrzębiu Zdroju – zastrajkowała kopalnia „Manifest Lipcowy”. Jeszcze w nocy strajk rozpoczął się w kopalni „Borynia”, a następnego dnia rano w kopalni „ZMP” w Żorach, w ślad za nimi poszły następne kopalnie Rybnickiego Okręgu Węglowego. Przy „Manifeście Lipcowym” powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), którego przewodniczącym został Jarosław Sienkiewicz. Strajki w Jastrzębiu dotyczyły nieprawidłowości w organizacji pracy w górnictwie, ale miały także charakter solidarnościowy z protestującym Wybrzeżem.
2 września jastrzębski MKS rozpoczął negocjacje z komisją rządową, które trwały zaledwie kilka godzin. 3 września zawarto porozumienie z władzami, które było trzecim po szczecińskim i gdańskim. Zapisano w nim m.in. poparcie 21 postulatów gdańskich, zniesienie 4-brygadowego systemu pracy w górnictwie, wprowadzanie wolnych sobót od początku 1981 r. Zgodnie z zapisami porozumienia jastrzębski MKS przekształcił się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą.
Jastrzębska Międzyzakładowa Komisja Robotnicza stała się jednym z głównych centrów międzyzakładowych struktur nowych związków zawodowych w województwie katowickim. Popularność i rzeczywisty zasięg MKR szybko wykroczył poza Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie, akces do komisji składały komórki nowych związków z zakładów górniczych z całego kraju. Jego przedstawiciele wzięli udział w ogólnopolskim spotkaniu 17 września w Gdańsku, na którym tworzyły się struktury nowego ogólnopolskiego związku zawodowego, który przyjął nazwę Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.
Instytut Pamięci Narodowej zainaugurował obchody 40. rocznicy powstania „Solidarności” 1 lipca. Z tej okazji przygotował wystawę „TU rodziła się Solidarność”, która była pokazana równocześnie w 17 miejscowościach rozsianych po całej Polsce. Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach opracował regionalną cześć wystawy – przedstawiającą wydarzenia tworzenie się nowych niezależnych związków zawodowych na terenach znajdujących się w dzisiejszych granicach administracyjnych województwa śląskiego – oraz cztery wystawy lokalne poświęcone: Tarnowskim Górom, Bielsku-Białej, Dąbrowie Górniczej i Jastrzębiu-Zdroju.
Wystawa składa się z części ogólnopolskiej, części regionalnych oraz lokalnych ukazujących powstawanie „Solidarności” w niemal każdym zakątku naszego kraju. Prezentacja cyklu wystaw będzie skoordynowana tworząc w całej Polsce „Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność”. Trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie. Teksty ekspozycji są prezentowane w języku polskim i angielskim. W tym wielkim zwycięstwie, jaką była, jaką jest polska „Solidarność” mają udział miliony -najczęściej- anonimowych osób. Tą wystawą chcemy złożyć im hołd.
Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. na świecie.
W sierpniu 1980 r. na skraju komunistycznego imperium sowieckiego narodził się wielki, pokojowy ruch, do którego przystąpił niemal co trzeci Polak! „Solidarność” to 10 milionów formalnych członków – był to największy związek zawodowy na świecie.
„Solidarność” była owocem marzeń, cierpień i działań Polaków od Żołnierzy Wyklętych przez konspirację młodzieżową 1949-56 po uczestników „polskich miesięcy”: Czerwca ’56, Millenium ‘66, Marca ’68, Grudnia ’70, Czerwca ’76. Nieocenione znaczenie przy powstaniu „Solidarności” z jej pokojowym charakterem miała również działalność Kościoła pod przywództwem prymasa Stefana Wyszyńskiego, co zaowocowało także pontyfikatem Jana Pawła II i jego pierwszą pielgrzymką do Polski w 1979 r.
Polska „Solidarność” była 1980 r. iskrą, która dała początek upadkowi sowieckiemu imperium oraz uzależnionych komunistycznych państw na czterech kontynentach. Przebudowie uległ świat ukształtowany przez „zimną wojnę” po 1945 r. Efektem było wyzwolenie się wielu państw spod zależności i okupacji Związku Sowieckiego od Litwy, Łotwy i Estonii po Gruzję. Dzięki przełomowi zapoczątkowanemu przez “Solidarność” stało się także możliwe zjednoczenie Niemiec. Polska „Solidarność” to triumf pokojowej siły ducha nad materialistycznym komunistycznym imperium zła.
Wystawa była dostępna dla zwiedzających do 25 sierpnia 2020 r.
Fot. K. Liszka.