E-Księgarnia
Oddziałowe Biuro Lustracyjne IPN w Katowicach rozpoczęło działalność z dniem 1 kwietnia 2007 roku. Przez pierwsze miesiące trwały głównie prace organizacyjne związane z pozyskaniem pomieszczeń oraz zatrudnianiem i szkoleniem pracowników, a także działalność informacyjna związana ze składaniem oświadczeń lustracyjnych, gdyż wiele osób i podmiotów zwracało się o pomoc i informacje dotyczące interpretacji przepisów lustracyjnych i ich praktycznego zastosowania.
Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2007 roku ograniczeniu uległ wykaz funkcji publicznych podlegających lustracji, a dopiero po nowelizacji ustawy, od września 2007 roku, pojawił się prawidłowy wzór oświadczenia i mogła zostać uruchomiona procedura lustracyjna – co zapoczątkowało lawinowy w pierwszym okresie wpływ składanych oświadczeń lustracyjnych.
Spośród oświadczeń lustracyjnych składanych na podstawie obecnie obowiązującej ustawy od września 2007 roku do maja 2017 roku złożono 32530 oświadczeń, w tym 192 osoby złożyły oświadczenia „pozytywne” (przyznając się do służby lub do współpracy z organami bezpieczeństwa PRL). W tym czasie prokuratorzy OBL zakończyli łącznie 6970 postępowań. Do sądów skierowano 136 wniosków o uznanie badanych oświadczeń za niezgodne z prawdą oraz 17 stanowisk w sprawach autolustracyjnych. Ilość spraw załatwianych oraz kierowanych wniosków do sądów bardzo zmieniała się wraz z poprawą możliwości organizacyjnych (początkowe ograniczenia w dużej mierze wynikały np. z ograniczeń ilościowych zapytań kierowanych do Archiwum IPN). Od początku działalności w 2007 roku do grudnia 2013 roku skierowano 57 wniosków (średnio 8 rocznie), a od stycznia 2014 roku do grudnia 2016 roku 75 wniosków (średnio 25 rocznie). Jeszcze większe dysproporcje widać przy ogólnej ilości załatwianych spraw: przez cały rok 2008 zakończono 134 postępowania, a na przykład w rekordowym marcu 2017 roku zakończono 137 postępowań w jednym miesiącu. Obecnie ilość spraw załatwianych w ciągu roku kształtuje się na poziomie 1200 postępowań. Zadania te realizuje 3 prokuratorów, z których każdy prowadzi ponad 150 spraw. Ogromny wkład w rozpoznawanie zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych ma grupa 5 wyspecjalizowanych historyków, którzy analizują akta archiwalne i wspólnie z prokuratorami ustalają kierunki dalszych poszukiwań w sprawach skomplikowanych i trudnych dowodowo.
Prokuratorzy OBL Katowice przejęli także do kontynuowania 10 spraw sądowych zainicjowanych jeszcze w okresie obowiązywania poprzedniej ustawy lustracyjnej przez Rzecznika Interesu Publicznego – co stanowiło większość z wszystkich pozostałych po RIP spraw w skali całego kraju. Do chwili obecnej, a więc od ponad 10 lat, pozostają w toku jeszcze 2 sprawy zainicjowane przez RIP, przy czym w jednej toczy się postępowanie sądowe, a druga pozostaje zawieszona z uwagi na stan zdrowia lustrowanego. Obecnie ostatnią prawomocnie zakończoną sprawą z wniosku RIP pozostaje sprawa byłego posła Rajmunda Morica, co do którego prawomocnym orzeczeniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 26 września 2016 r. uznano, iż złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne. Sprawa ta była trzykrotnie rozpoznawana przez sądy pierwszej instancji, a jedno z wcześniejszych orzeczeń zostało uchylone dopiero przez Sąd Najwyższy w wyniku kasacji złożonej przez Prokuratora Generalnego.
Poza działaniami związanymi z weryfikacją prawdziwości oświadczeń lustracyjnych, znaczącą część zadań OBL stanowią działania związane z publikacją internetowych katalogów. Katalog osób publicznych wymaga nie tylko szybkiego opracowywania materiałów i przygotowywania wpisów do publikacji internetowej, ale stałego monitorowania zmian personalnych np. w zarządach powiatów. Zgodnie z ustawą w ciągu 30 dni od objęcia przez nowego członka zarządu stanowiska, przygotowany przez historyków OBL i poprzedzony analizą materiałów archiwalnych wpis na temat stanu zachowanych archiwaliów dotyczących danej osoby powinien być opublikowany w internecie.
Bardzo pracochłonne jest opracowanie wpisów do tzw. katalogu pokrzywdzonych (rozpracowywanych), gdyż bogata działalność opozycyjna i stopień inwigilacji niektórych osób przez Służbę Bezpieczeństwa doprowadziły do wytworzenia nawet setek tomów dokumentów na ich temat, a przed publikacją historycy OBL muszą je przeanalizować. W tym względzie rekordzistami co do ilości zgromadzonych na ich temat materiałów w tutejszym biurze są: Kazimierz Świtoń i Andrzej Rozpłochowski.
Renoma katalogu pracowników, funkcjonariuszy i żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa sięga nie tylko kręgu dziennikarzy i naukowców, ale także samych zainteresowanych, którzy niejednokrotnie na korytarzach sądowych (w oczekiwaniu na złożenie zeznań w charakterze świadków) żywo dyskutują na temat tego, kto już w tym katalogu się znalazł, a kto jeszcze nie. Wpisy do tego katalogu są stosunkowo najmniej pracochłonne, gdyż oparte są wyłącznie na aktach osobowych funkcjonariuszy.
Także katalog nomenklatury (osób zajmujących w PRL kierownicze stanowiska partyjne i państwowe) cieszy się zainteresowaniem internautów, o czym świadczy nie tylko liczba odwiedzających stronę, ale liczne żądania sprostowań przedstawianych tam informacji. Problemem są bowiem występujące czasem rozbieżności w różnych dokumentach (bywa, że rodzina dysponuje innymi danymi niż IPN), ale czasem także celowe przekłamania dokonywane w biografiach niektórych prominentów w czasach PRL.
W ciągu 10 lat działalności w OBL w Katowicach przygotowano 518 wpisów do katalogu osób publicznych, 816 do katalogu rozpracowywanych, 12048 do katalogu funkcjonariuszy oraz 3356 do katalogu nomenklatury.
Więcej informacji podsumowujących 10 lat działalności Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Katowicach przedstawione zostanie na spotkaniu w katowickim Przystanku Historia przy ul. św. Jana 10 (III piętro,) w czwartek 8 czerwca 2017 r., o godzinie 17.00. W programie w szczególności prezentacja katalogów internetowych oraz ciekawszych postępowań lustracyjnych.