E-Księgarnia
1 marca, jak co roku, obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Do szerokiego grona ludzi walczących w powojennej dekadzie z komunistycznym systemem zaliczamy także młodzież zorganizowaną w tajnych grupach, która na miarę swoich możliwości przeciwstawiała się narzuconej okupacji. Na terenie Górnego Śląska i Zagłębia tajnych młodzieżowych organizacji działało kilkadziesiąt, ale tę „Migawkę archiwalną” chcemy poświęcić jednej z nich, noszącej nazwę „Tajne Harcerstwo Krajowe – Szeregi Wolności”.
Powiedzmy od razu, że młodzi z THK-SW byli niesamowici, a ich działalność wyjątkowa. Dlaczego? Po pierwsze – bo do organizacji należało lub z nią współpracowało prawie 70 osób, co jest liczbą bardzo dużą. Po drugie – bo grupa działała przez pięć lat, od roku 1948 do końca 1952 i w tym czasie w rozwijającej się i ludnej aglomeracji, pełnej ubeków i milicjantów jej członkowie pozostali nieuchwytni mimo przeprowadzania bardzo dużych akcji ulotkowych na terenie kilku miejscowości jednocześnie.
Ale po kolei. THK (wtedy jeszcze bez „SW”) zostało założone w marcu 1948 r. przez pięciu bliskich kolegów, uczniów Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Mysłowicach; czterech z nich było także harcerzami. 14 marca Juliusz Gamża, Wiktor Kokot, Teodor Krzemień, Paweł Ścierski i Ryszard Tuszyński złożyli uroczystą przysięgę: „Przyrzekam przed majestatem Najwyższego, że będę wytrwale i w każdej dogodnej sytuacji walczył z zalewem komunistycznym, podsycał płomień poczucia prawdziwej polskości wśród narodu oraz będę się starał bez najmniejszej zdrady spraw organizacyjnych czynić wszystko w zgodzie i z nadzieją lepszego jutra. Tak mi dopomóż Bóg”. W kwietniu obrali za patrona św. Jerzego, którego wzywali: „Niechaj nas prowadzi i strzeże, niech nam da siłę do wypędzenia jaszczurczego plemienia rosyjskiego”. Swoje motywacje przedstawili tak: „Jest nas pięciu starych kolegów, w których tętni krew antykomunistyczna, w których żyje instynkt wrodzony przez matki-Polki i ojców Polaków, a którzy z niezatamowaną zemstą patrzą na czerwone sztandary z przeklętymi na wieki literami alfabetu PPR zatykane na naszej kochanej ojczystej ziemi polskiej. Nie możemy tego dłużej znieść.” Ich cele zostały ujęte w nieco późniejszym statucie, opracowanym w oparciu o statut ZHP i informacje z zagranicznych rozgłośni. Przyjęto w nim, że THK jest antykomunistyczne i antyfaszystowskie, walczy o prawdziwą niepodległość Polski, granice na wschodzie sprzed 1939 r., zachodnie na Odrze i Nysie i o rząd wybrany w wolnych wyborach, a zwalcza współzawodnictwo, rusyfikację, zdrajców i terroryzm policyjny; członkowie są gotowi oddać życie w walce o wolną i niepodległą Polskę.
Dość szybko do THK zaczęto werbować licznie acz ostrożnie (i po sprawdzeniu) nowych członków. Dzięki temu organizacja mogła działać na terenie Mysłowic, Katowic i ówczesnego powiatu pszczyńskiego (Lędziny, Bieruń, Imielin).
Najważniejszą i najbardziej efektowną częścią działalności THK były akcje ulotkowe; podczas niektórych rozrzucano nawet 2–3 tysiące ulotek. Najważniejsze miały miejsce przed 1 maja 1948 r. w Lędzinach, Goławcu, Górkach i Brzezince („Precz z PPR”, „Precz z komunizmem”, „Niech żyje 3 maj”), w czerwcu 1948 r. podczas wycieczki szkolnej w Ojcowie, w październiku 1948 r., wiosną 1949 r. na uczczenie rocznicy powstania THK w Mysłowicach i Bieruniu („Bracia Polacy”, „Powtórni Targowiczanie”, „Brońmy wiary”, „Wolność a komunizm”, „Do młodzieży”; rozrzucono ok. dwa tysiące), 12 kwietnia 1952 r. w Goławcu, Lędzinach, Kosztowach, Podlesiu, Murckach, Smardzowicach, Hołdunowie, Krasowach, Kopciowicach i Bieruniu (z okazji kolejnej rocznicy działalności; rozrzucono ponad dwa tysiące ulotek). W październiku 1952 r. członkowie THK-SW przeprowadzili tzw. akcję pocztową, polegającą na wrzucaniu ulotek do skrzynek pocztowych. Równolegle wysyłali listy pogróżkowe do działaczy partyjnych i ZMP. Wywiadem i zabezpieczeniem terenu podczas akcji zajmował się specjalny oddział THK-SW.
Aby ułatwić pracę konspiracyjną THK jesienią 1949 r. zakupiło maszynę do pisania marki „Adler”, a jesienią 1948 r. i w lecie 1952 r. – dwa powielacze. Służyły one nie tylko do druku ulotek, ale przede wszystkim do tworzenia gazetki organizacji. Początkowo była to „Gazetka Plutonu THK” (wyszło około 10 numerów), a od listopada 1948 r. – „Bojownik”, który ukazywał się do 1952 r. Artykuły zawierały informacje z audycji radiowych Europy Zachodniej i USA, pisali je członkowie komendy (głównie Gamża).
8 września 1951 r. w kościele św. Klemensa w Lędzinach poświęcono sztandar organizacji: zielone litery THK na biało-czerwonym tle. W lutym 1952 r. członkowie THK podjęli decyzję o zmianie nazwy organizacji na „Szeregi Wolności” w celu lepszej konspiracji.
Z inicjatywy Gamży THK-SW prowadziło zachowane do dziś archiwum, do którego zawsze przekazywano po jednym egzemplarzu gazetki organizacyjnej i ulotki, a także protokoły zebrań i odpraw. Juliusz Gamża przechowywał archiwum razem ze sztandarem, gotowymi ulotkami oraz pozyskanym pistoletem i mauserem.
Na przełomie listopada i grudnia 1952 r. organy bezpieczeństwa wpadły na trop SW (przejęto list Pawła Ścierskiego do Juliusza Gamży). Niestety, jeden z ojców-założycieli, Teodor Krzemień, poszedł na współpracę; pozostali skutecznie ukrywali się przez rok. Zostali zatrzymani w listopadzie 1953 r., przeszli trudne śledztwo. W 1954 r. zostali skazani na 10 (Gamża, Ścierski i Tuszyński) i 7 lat pozbawienia wolności (Kokot); mieli wtedy od 21 do 23 lat. Większość członków i pomocników THK-SW (oprócz Krzemienia) otrzymało wyroki od roku do dziewięciu lat więzienia – skazano 59 z 69 ustalonych działaczy organizacji. Na fali odwilży wyszli na wolność w połowie 1956 r., ale pozostawali pod „opieką” UB/SB. W latach dziewięćdziesiątych wyroki WSR zostały uznane za nieważne.
28 lutego 2019 r. w I LO im. T. Kościuszki w Mysłowicach z inicjatywy Instytutu Pamięci Narodowej odsłonięto tablicę upamiętniającą działalność THK-SW. W uroczystości wzięli udział m.in. Wiktor Kokot i Konrad Graca z THK-SW.
(na podstawie IPN Ka 03/734, t. 1–25; Adam Gryman,
Tajne Harcerstwo Krajowe-Szeregi Wolności, Katowice 2019;
https://katowice.ipn.gov.pl/pl3/aktualnosci/66238,Odsloniecie-tablicy-upamietniajacej-Tajne-Harcerstwo-Krajowe-Szeregi-Wolnosci-My.html?search=642737)