E-Księgarnia
25 listopada 2022 r. na cmentarzu parafialnym pw. św. Marii Magdaleny w Chorzowie przy ul. Kalusa odbyła się uroczystość oznaczenia znakiem pamięci „Tobie Polsko” grobów powstańców śląskich śp. Pawła Bełkota, śp. Jana Kłaczka, śp. Władysława Liska, śp. Józefa Kotyrby i śp. Jana Jagły. Natomiast rodzinom śp. Ignacego Boka oraz śp. Stanisława Klamy zostały przekazane znaki pamięci. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach we współpracy z Urzędem Miasta Chorzów. W uroczystości wzięli udział: rodziny powstańców śląskich, Jan Kwaśniewicz - naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, Mariola Roleder – zastępca prezydenta Miasta Chorzów, ks. Krzysztof Skiba - proboszcz parafii pw. św. Marii Magdaleny w Chorzowie, przedstawiciele służb mundurowych oraz młodzież z miejscowych szkół.
Uroczystość poprzedziła msza Święta w kościele pw. św. Marii Magdaleny w Chorzowie. Następnie głos zabrał Jan Kwaśniewicz naczelnik OBUWiM w Katowicach, który przywitał gości oraz przybliżył genezę akcji „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud! Ocalmy groby powstańców śląskich od zapomnienia” oraz symbolikę znaku pamięci „Tobie Polsko”. Później Danuta Mikoda- pracownik OBUWiM w Katowicach, przybliżyła życiorysy powstańców. W dalszej części głos zabrała Mariola Roleder.
Następnie uczestnicy uroczystości przeszli na pobliski cmentarz, gdzie zostały poświęcone groby Jana Kłaczki i Pawła Bełkota, których remont sfinansowało Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. Jan Kwaśniewicz dokonał oznaczenia mogił znakiem „Tobie Polsko”, a następnie wraz z Mariolą Roleder złożyli kwiaty. W dalszej kolejności zostały oznaczone groby Jana Jagły, Józefa Kotyrby oraz Władysława Liska, a na mogiłach Ignacego Boka i Stanisława Klamy zostały złożone kwiaty i zapalone znicze.
Paweł Bełkot (s. Feliksa i Marii z d. Gorol) urodził się 1 stycznia 1902 r. w Chorzowie Starym. Po ukończeniu nauki w szkole powszechnej rozpoczął pracę w Fabryce Wagonów. W wieku 16 lat zaczął pracę w kopalni jako maszynista. Następnie w 1924 r. rozpoczął pracę w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie. Paweł Bełkot był zaangażowany w działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz akcję plebiscytową. W 1920 r. brał udział w walkach powstańczych na terenie Chorzowa. Podczas III powstania śląskiego walczył w 1 kompanii 3 baonu 1 pułku katowickiego dowodzonego przez Walentego Fojkisa. Jako kanonier był odpowiedzialny za transport i obsługę dział bojowych. Walczył wówczas na terenie m.in. Kędzierzyna i Góry Św. Anny. Po zakończeniu walk powstańczych wstąpił do Związku Powstańców Śląskich. W czasie II wojny światowej pracował w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie. Za działalność niepodległościową został odznaczony Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi, Śląskim Krzyżem Powstańczym (1958 r.) oraz Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1959 r.). Zmarł 28 września 1962 r.
Jan Kłaczka (s. Walentego i Magdaleny z d. Żydek) urodził się 7 lipca 1901 r. Pracował w kopalni w Chorzowie. Uczestniczył w walkach II i III powstania śląskiego. Podczas ostatniego powstania był zaszeregowany w 1 kompanii 3 baonu 1 pułku katowickiego dowodzonego przez Walentego Fojkisa. Przeszedł szlak bojowy od Chorzowa przez Kędzierzyn do Góry Św. Anny. Po zakończeniu walk powstańczych zaangażował się w działalność Związku Powstańców Śląskich. W czasie II wojny światowej został skierowany do pracy przymusowej na terenie III Rzeszy. Do Polski wrócił po wyzwoleniu i podjął pracę w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie, gdzie pracował do momentu przejścia na emeryturę w 1962 r. Po wojnie należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Za działalność niepodległościową został odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym (1947 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967 r.). Zmarł 18 lipca 1980 r.
Stanisław Klama (s. Józefa i Joanny z d. Machoń) urodził się 15 listopada 1881 r. w Olszynach. Od najmłodszych lat był zaangażowany w działalność społeczną w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” oraz Towarzystwie Śpiewu „Gwiazda”. Natomiast w latach 1919-1921 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w Chorzowie. Brał udział w trzech powstaniach śląskich oraz był zaangażowany w akcję plebiscytową. Podczas pierwszego powstania walczył na terenie Chorzowa w oddziale dowodzonym przez Walentego Klamę. W 1920 r. i 1921 r. należał do oddziału Józefa Smolenia, który toczył walki głównie na terenie Chorzowa. Zmarł 22 października 1954 r.
Władysław Lisek urodził się w 1886 r. W latach 1919-1921 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Brał udział w trzech powstaniach śląskich oraz akcji plebiscytowej na terenie Chorzowa. Zmarł w 1937 r.
Józef Kotyrba (s. Franciszka i Joanny z d. Marek) urodził się 27 lutego 1889 r. w Szczepanku (niem. Stephanshain) pow. strzeleckim. W 1895 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej, a następnie w 1905 r. w szkole zawodowej. Po zakończeniu nauki podjął pracę jako murarz w Zabrzu. W 1910 r. został powołany do odbycia 2-letniej służby wojskowej w armii niemieckiej. Po odbyciu służby pracował w kopalni w Gliwicach. W 1914 r. roku został ponownie powołany do wojska niemieckiego, gdzie przebywał do zakończenia I wojny światowej. W latach 1920-1921 należał do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Działał w ramach Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Brał udział w III powstaniu śląskim podczas, którego walczył na terenie Barutu (niem. Liebenhain), Jamelnicy oraz Szczepanka. Po zakończeniu powstania zamieszkał w Chorzowie Starym. Należał do Związku Powstańców Śląskich (nr legit. 359/320). Zmarł 6 lipca 1973 r.
Ignacy Bok (s. Beniamina i Julii z d. Buchacz) urodził się 14 lipca 1903 r. w Chorzowie. Pracował w Fabryce Związków Azotowych. Brał udział w akcji plebiscytowej oraz III powstaniu śląskim. Podczas walk powstańczych był zaszeregowany w kompanii szturmowej dowodzonej przez Józefa Markiewkę, która wchodziła w skład 2 baonu 1 pułku katowickiego. Walczył kolejno w Kędzierzynie, Januszkowicach, Leśnicy (niem. Deutsch Lissa), Gogolinie oraz w rejonie Góry Św. Anny. Po zakończeniu walk powstańczych wstąpił do Związku Powstańców Śląskich. W czasie II wojny światowej pracował ponownie w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie. W latach powojennych należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Za działalność niepodległościową został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1953 r.), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1959 r.), Śląskim Krzyżem Powstańczym oraz Krzyżem Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.). Zmarł 28 lutego 1986 r.
Jan Jagła (s. Jana i Albiny z d. Morawiec) urodził się 3 maja 1894 r. w Chorzowie, gdzie ukończył szkołę powszechną. W 1914 r. został wcielony do wojska niemieckiego i w stopniu kaprala odesłany na front wielkiej wojny. Walczył na froncie francuskim (pod Reims, Arras, Cambrai), rosyjskim i serbskim. W 1917 r. podczas ponownych walk na froncie francuskim trafił do niewoli angielskiej. Na początku czerwca 1918 r. zgłosił się do Armii gen. Hallera, gdzie został zaszeregowany w stopniu sierżanta. Brał wówczas udział w walkach z Niemcami w Szampanii (fr. Champagne) i Wogezach (fr. Vosges). W 1919 r. dotarł w okolice Krakowa, skąd jego oddział został skierowany na front ukraiński na Berezynę. Następnie trafił do Łodzi, a później na tereny Pomorza, gdzie pracował przy budowie kolei. Jan Jagła brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Został zwolniony z wojska na rzecz udziału w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. W 1920 r. i 1921 r. brał udział w walkach powstańczych jako dowódca 1 kompanii 3 baonu 1 pułku katowickiego (dowodzony przez W. Fojkisa). Brał wówczas udział w walkach toczonych w Kędzierzynie, Górze Św. Anny i Gogolinie.
Po zakończeniu walk powstańczych należał do Związku Powstańców Śląskich (nr legit. 10228), Stowarzyszenia Weteranów b. Armii Polskiej we Francji (nr legit. 618) oraz Związku Hallerczyków Chorągiew Śląska (nr legit. 294).
Został odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem Walecznych. Zmarł 10 maja 1938 r.
Oprac.: Danuta Mikoda (OBUWiM IPN Katowice)
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w dzień setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 x 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3 Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek (pow. strzelecki, woj. opolskie) z tymże sztandarem niesionym przez A. Szulca do Rozmierzy. Uroczyści te obchodzono na całym Górnym Śląsku w niedzielę 2 maja 1920 r. i były to pierwsze legalne obchody tej rocznicy na tym terenie. Dzięki postanowieniom artykułu 88 Traktatu Wersalskiego o przeprowadzeniu plebiscytu, dla zapewnienia jego bezstronności, w lutym 1920 r. obszar plebiscytowy wyłączono z państwa niemieckiego i poddano kontroli wojsk alianckich, a pełnię władzy przejęła na nim Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska z gen. Henri Le Rondem na czele. Umożliwiło to Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych.
