Instytut Pamięci Narodowej 40. rocznica powstania Niezależnego Zrzeszenia Studentów – Katowice, 25 września 2021 - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

25 września 2021 r. o godz. 16.00 w audytorium Muzeum Śląskiego w Katowicach (ul. T. Dobrowolskiego 1, poziom -4) odbyły się obchody 40. rocznicy powstania Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Głównym punktem był premierowy pokaz filmu dokumentalnego „Precz z komuną“. Po prezentacji odbyło się spotkanie z reżyserem dokumentu Jędrzejem Lipskim. Katowicki oddział IPN był współproducentem filmu. W wydarzeniu wzięło udział prawie dwustu  byłych członków NZS ze śląskich uczelni.

„Precz z komuną”- film Jędrzeja Lipskiego o Niezależnym Zrzeszeniu Studentów na Śląsku w latach 1980-1990, nie jest dokumentem stricte historycznym. Autor pokazuje powstanie i działalność NZS poprzez ludzi, ich emocje, motywację do działania i historię kilku lat z ich życia. W filmie przewija się kilkunastu bohaterów, zarówno tych, którzy stali na czele, jak i tych, którzy byli tylko szeregowymi uczestnikami wydarzeń. Jednakże każda z tych osób to odrębna historia i wszystkie spinają się w opowieść o młodych ludziach, którzy poprzez uczestnictwo w NZS byli częścią ruchu, który doprowadził do upadku komunizmu. Warto dodać, że o ile Solidarność tworzą ludzie, którzy działają w związku po kilkanaście lub kilkadziesiąt lat, o tyle w NZS-ie jest się tylko podczas studiów. Jednakże tych kilka lat wywarło kolosalny wpływ na dalsze życie ówczesnych dwudziestokilkulatków. Ze wspomnień wynika, że wiele rzeczy zaciera się w pamięci, lecz emocje pozostają. Obecni sześćdziesięciolatkowie: profesorowie, lekarze, ekonomiści, prawnicy, inżynierowie – elita niepodległej Polski – znaleźli się po różnych stronach politycznej barykady, ale łączy ich wspomnienie wspólnej walki z komuną i to w filmie wyraźnie widać. Wypowiedzi są przeplatane obrazami ruchomymi z archiwów TVP 3 Katowice oraz zdjęciami, które ze swojej bogatej kolekcji dostarczyło Stowarzyszenie Pokolenie. Oprócz tego zostały przygotowane inscenizacje strajku w Hucie Baildon, przesłuchania autorstwa, nieżyjącego niestety od ponad roku, Janka Jurkiewicza oraz inne. Przewodnikiem zapowiadającym kolejne sekwencje jest Przemysław Miśkiewicz, sam będący uczestnikiem wydarzeń praktycznie przez całą opisywaną dekadę. Rys historyczny przedstawia będący trochę uzupełnieniem, a trochę kontrapunktem dla Miśkiewicza- dr Tomasz Kurpierz z katowickiego oddziału IPN, autor książki „Zbuntowani...” zajmującej się tym samym tematem.

Film powstał przy współpracy:  TVP 3 Katowice, Stowarzyszenia Pokolenie, Oddziału IPN w Katowicach oraz Muzeum Śląskiego.

Polecamy wystawę „Niezależne Zrzeszenie Studentów (1980–1990) w województwie katowickim”, przygotowaną z okazji 30. rocznicy rejestracji zrzeszenia przez Stowarzyszenie Pokolenie oraz Oddział IPN w Katowicach.

Zapraszamy do lektury książki dr. Tomasza Kurpierza „Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim 1980-1981“ (pdf do pobrania ze strony IPN).

NZS powstało w 1980 roku na fali strajków robotniczych i skupiło młodych ludzi pragnących demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania podstawowych swobód politycznych oraz poszanowania praw człowieka. W województwie katowickim najsilniejsze struktury zrzeszenia działały w latach 1980–1981 na Uniwersytecie Śląskim i Politechnice Śląskiej, a także w Śląskiej Akademii Medycznej i Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Studenci domagali się zwiększenia samorządności wyższych uczelni, zmian w programach nauczania, tworzyli niezależną kulturę, wydawali nieskrępowaną cenzurą prasę, walczyli o wolność słowa i uwolnienie więźniów politycznych. Po wprowadzeniu stanu wojennego środowisko akademickie w województwie katowickim, szczególnie na Uniwersytecie Śląskim, dotknęły silne represje. W styczniu 1982 r. NZS zostało zdelegalizowane i w ten sposób rozpoczął się konspiracyjny etap w historii niezależnego ruchu studenckiego. Na górnośląskich uczelniach działało kilka podziemnych grup, które współpracując z „dorosłym” podziemiem, organizowały demonstracje, kolportowały niezależne wydawnictwa, malowały antykomunistyczne hasła i prowadziły inne opozycyjne działania. Niezależna aktywność studencka ogniskowała się również wokół duszpasterstwa akademickiego. W połowie lat 80-tych, w obliczu ogólnego kryzysu opozycji antykomunistycznej, konspiracyjna działalność studentów osłabła. Sytuacja ta uległa zmianie w drugiej połowie dekady, kiedy to nastąpiła reaktywacja NZS na Uniwersytecie Śląskim, a następnie na Politechnice Śląskiej. Rok akademicki 1988/1989 przyniósł odbudowę jawnych struktur NZS, które jednak zarejestrowane zostało dopiero we wrześniu 1989 r. Ostatnie większe akcje zrzeszenia w okresie przełomu ustrojowego miały miejsce w styczniu 1990 r., kiedy to studenci okupowali gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W październiku 1990 r. Sejm uchwalił nową ustawę o szkolnictwie wyższym, która utrwaliła demokratyczny ustrój na uczelniach. W ten sposób Niezależne Zrzeszenie Studentów, po dziesięciu latach walki, wkroczyło w III RP.