Instytut Pamięci Narodowej Uroczystość oznaczenia znakiem pamięci Tobie Polsko grobu weterana Pawła Skrzypulca – Opole, 18 października 2021 - Aktualności -

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa (OBUWiM) IPN w Katowicach przy współpracy z Oddziałowym Biurem Upamiętniania Walk i Męczeństwa we Wrocławiu, Delegaturą IPN w Opolu oraz Urzędem Miasta w Opolu. Udział w nim wzięli rodzina powstańca z jego synem Krzysztofem Skrzypulcem na czele, a także Dariusz Sitko, dyrektor biura wojewody opolskiego, Magdalena Matyjaszek, naczelnik Wydziału Kultury, Turystyki i Współpracy Zagranicznej Urzędu Miasta Opole i młodzież szkolna z I Liceum Ogólnokształcącego w Opolu. Wartę honorową przy grobie pełnili żołnierze 10 Brygady Logistycznej z Opola. Instytut Pamięci Narodowej reprezentowali: dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach, Wojciech Trębacz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu oraz Renata Wojciechowska, p.o. naczelnika Delegatury IPN w Opolu.

Uroczystość poprowadził Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach. Po przywitaniu gości głos zabrał dr Andrzej Sznajder, który przybliżył zgromadzonym genezę akcji „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud! Ocalmy groby powstańców śląskich od zapomnienia” i symbolikę znaku „Tobie Polsko”. Następnie głos zabrali kolejno Wojciech Trębacz oraz Magdalena Matyjaszek, którzy podziękowali katowickiemu IPN-owi za akcję, podkreślili wagę tego upamiętnienia i wyrazili nadzieję, że znak pamięci „Tobie Polsko” pojawi się na wielu opolskich grobach. Następnie głos zabrał prof. dr hab. Michał Lis,  który przedstawił w zarysie historię powstań śląskich na terenie Opola. Po nim sylwetkę bohatera uroczystości omówił Jan Kwaśniewicz. Po jego przemówieniu dr Andrzej Sznajder dokonał oznaczenia grobu, a po nim przedstawiciel opolskiego duchowieństwa poprowadził modlitwę. Na zakończenie głos zabrał Krzysztof Skrzypulec, który przypomniał osobę ojca, podkreślając jego przywiązanie do ojczyzny.

Paweł Skrzypulec urodził się 9 lipca 1894 r. w Sowicach (dziś dzielnica Tarnowskich Gór). Pracował na kolei w charakterze maszynisty. W kwietniu 1921 r. wraz z grupą innych pracowników otrzymał zadanie przygotowania pociągu pancernego. Pod osłoną nocy przygotowywali elementy pancerza. Po montażu w nocy z 1 na 2 maja 1921 r. pociąg pancerny „Zygmunt Powstaniec” był gotowy i wyruszył na pomoc powstańcom. P. Skrzypulec został członkiem obsady pociągu. Po zakończeniu działań powstańczych powrócił do Tarnowskich Gór, gdzie pracował przy obsłudze magistrali węglowej. Po wybuchu II wojny światowej zmuszony był uciekać przed Niemcami, którzy powstańców śląskich umieścili na liście gończej. Po II wojnie światowej powrócił do Tarnowskich Gór. Zmarł 17 lipca 1973 r. w Opolu. 

Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w dzień setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 x 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3 Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek (pow. strzelecki, woj. opolskie) z tymże sztandarem niesionym przez A. Szulca do Rozmierzy. Uroczyści te obchodzono na całym Górnym Śląsku w niedzielę 2 maja 1920 r. i były to pierwsze legalne obchody tej rocznicy na tym terenie. Dzięki postanowieniom artykułu 88 Traktatu Wersalskiego o przeprowadzeniu plebiscytu, dla zapewnienia jego bezstronności, w lutym 1920 r. obszar plebiscytowy wyłączono z państwa niemieckiego i poddano kontroli wojsk alianckich, a pełnię władzy przejęła na nim Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska z gen. Henri Le Rondem na czele. Umożliwiło to Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych.

Oznaczanie grobów powstańców śląskich jest częścią akcji „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud. Ocalmy groby powstańców śląskich od zapomnienia!”, w ramach której Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach ewidencjonuje zapomniane lub nieoznaczone groby powstańców śląskich. IPN w apelu zachęca do zgłaszania grobów, w których spoczywają uczestnicy I, II i III Powstania Śląskiego. Otrzymane wnioski trafiają do weryfikacji w oparciu o materiały źródłowe i opracowania. Po jej pozytywnym przejściu rozpoczynana jest procedura uznania mogiły za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski. 

U genezy akcji były badania Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach. W ich wyniku stwierdzono, że na terenie województwa śląskiego samorządy zewidencjonowały i objęły opieką 147 miejsc pochówku indywidualnych i zbiorowych. Liczba ta okazała się niewspółmierna w stosunku do ponad 50.000 uczestników powstań. Mając na uwadze, że zapewne większość z nich spoczywa w grobach rodzinnych, na których próżno szukać informacji dodatkowych, Instytut postanowił zwrócić się do mieszkańców województwa śląskiego i ościennych z prośbą o wzięcie udziału w akcji. Poza nagłośnieniem akcji w mediach poprzez informacje prasowe, wywiady i dedykowane spoty promocyjne dzięki życzliwości archidiecezji katowickiej oraz diecezji sosnowieckiej, gliwickiej i opolskiej apel IPN odczytywano w kościołach. Nawiązano również współpracę partnerską z Tramwajami Śląskimi S.A. W jej ramach w pojazdach jej taboru emitowany jest promujący akcję klip tematyczny. Drugim partnerem stała się Chorągiew Śląska Związku Harcerstwa Polskiego, która poprzez hufce, szczepy i drużyny stara się propagować materiały promocyjne naszej akcji.

W jej ramach do OBUWiM Katowice wpłynęło ok. 140 wniosków. Zawierały one zgłoszenia zarówno pojedynczych grobów jak i listy i wykazy, które znajdują się w posiadaniu różnych stowarzyszeń i organizacji społecznych. Po weryfikacji wyżej wymienionych nadano bieg 127 sprawom. Dotyczą one mogił z: Bielska-Białej (3), Blachowni (1), Buka (1), Bytomia (2), Chełmu Śląskiego (1), Chorzowa (14), Czeladzi (11), Czernicy (1), Czerwionki-Leszczyny (2), Dąbrowy Górniczej (1), Gliwic (2), Głuchołazów (1), Góry (1), Katowic (16), Knurowa (1), Marklowic (1), Miedźnej (1), Mikołowa (4), Mysłowic (5), Nysy (1), Opola (1), Ornontowic (2), Ostrzeszowa (1), Paryża (1), Piekar Śląskich (2), Pilchowic (1), Piły (1), Poznania (1), Pszczyny (4), Rudy Śląskiej (11), Rybnika (2), Rydułtów (2), Siemianowic Śląskich (5), Siemoni (1), Sosnowca (2), Suszca (1), Świętochłowic (2), Tarnowskich Gór (2), Tychów (4), Warszawy (3), Wodzisławia Śląskiego (1), Wyr (1), Zabrza (2), Żarek (1), Żor (1). Groby te znajdują się w różnym stanie technicznym –bardzo dobrego do bezimiennych zniszczonych płyt nagrobnych. Obiekty te po przeprowadzeniu procedury w myśl ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski po uzyskaniu wnioskowanego statusu mogą zostać wyremontowane z funduszy celowych przez IPN z urzędu bądź na wniosek wnioskodawcy może zostać przyznane świadczenie pieniężne na remont.