E-Księgarnia
Kresowianie na Górnym Śląsku, red. Bogusław Tracz, Katowice-Gliwice 2012, 288 s.
Nakład wyczerpany
Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Katowicach i Muzeum w Gliwicach były organizatorami konferencji naukowej w październiku 2010 r. Do udziału zaproszono badaczy reprezentujących zarówno lokalne, jak i ponadlokalne ośrodki badawcze, muzea oraz osoby prywatne, na własną rękę podejmujące badania wątków kresowych na Górnym Śląsku.
Na publikację składa się trzynaście tekstów prezentujących różnorodne aspekty wysiedlenia Polaków z dawnych województw wschodnich II Rzeczpospolitej, ich przesiedlenia na Górny Śląsk i adaptacji w nowym otoczeniu. Czytelnik znajdzie w książce rozprawy poświęcone polityce władz sowieckich wobec Polaków, działalności Państwowego Urzędu Repatriacyjnego na Górnym Śląsku, zakresowi i przebiegowi akcji osadniczej w miastach i wsiach na Górnym Śląsku, wysiedleniu uczonych lwowskich i początkom Politechniki Śląskiej w Gliwicach, trudnemu i nie pozbawionemu problemów procesowi „wrastania” w nowym miejscu i pod wszelkimi względami odmiennej rzeczywiści, w tym także wielopłaszczyznowym konfliktom, jakie towarzyszyły zetknięciu się ludności miejscowej i przybyszów z Kresów w pierwszych latach po II wojnie światowej. W tomie znalazły się również artykuły dotyczące politycznego zaangażowaniu przybyszów z Kresów oraz wkładowi lwowskich harcerzy w budowę i działalność struktur powojennego harcerstwa na powojennym Górnym Śląsku. Publikację zamyka analiza obecności Kresów w górnośląskim systemie kulturowym w okresie powojennego półwiecza.
Trzynaście prezentowanych tekstów z pewnością nie wyczerpuje problematyki Kresowian, którzy po II wojnie światowej znaleźli się na Górnym Śląsku. Większość przedłożonych do druku artykułów mogłoby z powodzeniem stanowić podstawę do znacznie obszerniejszej rozprawy, niektóre są zaledwie przyczynkiem badawczym. Niestety, wątki kresowe były w powojennym badaniach na Górnym Śląsku w zasadzie nieobecne, a i dziś wydaje się, że są one traktowane po macoszemu. Wciąż brakuje naukowych analiz losów i postaw Kresowian w latach późniejszych. Zetknięcie się mieszkańców Kresów z Górnoślązakami, ich wzajemne relacje, odrębności i zbliżenia wciąż czekają na bardziej syntetyczne, całościowe opracowanie, w którym oprócz ustaleń historyków uwzględnione zostaną wyniki badań socjologów, antropologów kultury, literaturoznawców. Póki taka praca nie powstanie, teksty referatów przedstawionych na konferencji „Kresowianie na Górnym Śląsku”, które znalazły się w niniejszym tomie, będą stanowić cenną i pożyteczną lekturę, a być może również zachętę do dalszych badań.