W tym roku przypada 72. rocznica fali sowieckich represji w latach 1945-1948, które pochłonęły kilkadziesiąt tysięcy ofiar, deportację tysięcy na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego i pociągnęły za sobą dramaty wielu rodzin.
Ludność Górnego Śląska podlegała represji nie tylko przez Armię Czerwoną, także przez „rodzimy” komunistyczny aparat represji. Symbolem tych represji są zbrodnicze obozy karne w Świętochłowicach-Zgodzie, Mysłowicach czy Łambinowicach. W czasach Polski Ludowej zbrodnie Armii Czerwonej i władz komunistycznych na Górnym Śląsku w 1945 r. były tematem tabu. Dopiero po przełomie 1989 r. tematyka ta pojawiła się w przestrzeni publicznej, zyskując określenie Tragedii Górnośląskiej.
W 2010 r. Sejmik Województwa Śląskiego, a w 2012 r. Sejmik Województwa Opolskiego, przyjęły uchwałę o corocznym upamiętnianiu Tragedii Górnośląskiej, jako termin wyznaczając koniec stycznia.
Instytut Pamięci Narodowej, zwłaszcza jego katowicki oddział, włączył się w wyjaśnienie Tragedii, opisywanie jej, a także organizowanie okolicznościowych imprez, projektów edukacyjnych i wydawniczych. Instytut pracuje nad projektem stworzenia bazy mieszkańców Górnego Śląska deportowanych do ZSRS. Jego autorem jest dr Dariusz Węgrzyn z katowickiego IPN. Budowa bazy jest realizowana od kilku lat i liczy już 41 tysięcy 200 nazwisk.
Kalendarium wydarzeń zorganizowanych dla uczczenia 72. rocznicy Tragedii Górnośląskiej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach:
- 29 stycznia 2017 r., godz. 18.00 – Prelekcja Ryszarda Mozgola „Tragedia Górnośląska 1945” przed pokazem filmu „Niech świat o nas pamięta” w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Siemianowicach Śląskich (al. Sportowców 3)
- 31 stycznia 2017 r., godz. 9.30 – Prelekcja Ryszarda Mozgola „Tragedia Górnośląska 1945” dla młodzieży szkolnej w Gminnej Bibliotece Publicznej w Pawłowiczkach (ul. Korfantego 3, woj. opolskie)
- 7 lutego 2017 r., godz. 10.00 – Prelekcja Zbigniewa Gołasza „Tragedia Górnośląska 1945” dla młodzieży szkolnej w Ośrodku Kultury Andaluzja w Piekarach Śląskich (ul. Oświęcimska 45)
- 16 lutego 2017 r. – Prelekcja Zbigniewa Gołasza „Tragedia Górnośląska 1945” w Muzeum w Tarnowskich Górach
- 21 lutego 2017 r. – Prelekcje Zbigniewa Gołasza „Tragedia Górnośląska 1945” dla uczniów (godz.13.00) i mieszkańców miasta (godz.17.30) w Centrum Kultury „Zamek w Toszku” ul. Zamkowa 10.
- 23 lutego 2017 r. godz. 10.00 – Prelekcje Zbigniewa Gołasza „Tragedia Górnośląska 1945” w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zabrzu, ul. Wyzwolenia 4.